Сочинение на кумыкском языке на тему «Гюз»
Написала ученица 8 класса Татарханова Залина
Учитель – Бекеева Оксана Изетиновна
Гюз гелди, гетди къушлар,
Гюнеш шавласын яймай,
Гечелер къысгъа болуп.
Йылны заманларындан мен гюзню сюемен. Озокъда, къыш да арив оьзюню тазалыгъы, акълыгъы булан. Язбашда да, янгы юхудан уянгъан къызъяшдай, табиат уяна, авлакълар яшыл от булан, бавлар чечеклер булан безенелер. Тек гюзню адам тергевлю къарамаса эс де этмес йимик аламатлары кёп бар.
Гюзню гюню… Тунукъ кёкдеги булутланы артындан гюнеш, чубулдурукъну артындан яшынып-яшынып къарайгъан гелин йимик, уялчан къарай. Ел уьфюрюп тереклердеги ахырынчы япыракъланы юлкъуп ата, япыракълар оьзлер терекден даимге айрылгъанына инанма болмай, гьавада саркъып, ерде рагьатлыкъ таба. Себелейген увакъ янгур тереклени ялангъач къаркъараларындан четимсиз агъа. Терек тюпдеги къызыл, сари, боямыш япыракълардан бир тамаша хали согъулгъан деп эсинге геле. Оланы уьстюндеги янгурну тамчылары, ойлу гёзден тюшюп битмеген гёзьяш йимик йыртыллай. Исси якълагъа учуп барагъан къушланы пашман йыры адамны юрегин титирете. Гюзню гёзел пашманлыгъы адамны гёнгюн пашман этсе де, язбаш гелип, табиат янгыдан яшнажакъ деген умут юрекни сёнме къоймай.
Выберите книгу со скидкой:
ПЕРВОЕ ЧТЕНИЕ. ШКОЛА ЖУКОВОЙ (ОБУЧАЮЩАЯ АКТИВИТИ +50 А5). ФОРМАТ: 160Х215 ММ. в кор.50шт
ОГЭ-2020. Литература (60х84/8) 20 тренировочных вариантов экзаменационных работ для подготовки к ОГЭ
ОГЭ. Литература. Новый полный справочник для подготовки к ОГЭ
Быстрое чтение за 10 дней
Скорочтение. Как запомнить больше, читая в 8 раз быстрее
Лучшее чтение на английском языке: Портрет Дориана Грея. Великий Гэтсби
Чтение на лето. Переходим в 6-й класс. 2-е изд., испр. и доп.
Математика. Новый полный справочник школьника для подготовки к ЕГЭ
Дошкольная педагогика с основами методик воспитания и обучения. Учебник для вузов. Стандарт третьего поколения. 2-е изд.
Считаю и решаю: для детей 5-6 лет. Ч. 1, 2-е изд., испр. и перераб.
БОЛЕЕ 58 000 КНИГ И ШИРОКИЙ ВЫБОР КАНЦТОВАРОВ! ИНФОЛАВКА
Сочинение по кумыкскому языку язбаш гелди
Мен язаман шиъруларым
Мени Къумукъ халкъым учун
Бары халкъ мюкюр болгъан
Къумукъну сынап гючюн.
⠀
Къумукъ халкым бириксе
Тавлар да чартлар эди
Къумугъум оьрлюк алып
Кёклеге етер ди.
⠀
Яшавда асилликни
Къумукъ халкьыма берген
Аявлу азиз халкъым
Къыйынлыкълар да гёрген.
⠀
Къумукъ деген сёзню де
Кёп айтсам да тоймайман
Къумукъ Азиз халкъымдан
Арек яшап болмайман.
⠀
Бары да уьстюнлюкню
Къумукълагъа ёрайман
Къумукъ къызым, къумукъ тюзюм
Сагъа насип ёрайман.
⠀
Автор: Нургьат Керимова
12.08.2016 г.
с. Боташюрт
Ана топракъ ата юртум
Юрегиме сыймайсан
Дюньялыкъда яшамагъа
Мени рагьат къоймайсан
Сени маънанг чечме
Магъа бек къыйын
Маънатуздай сагъа багъып
Тарта мени гюн сайын
Элим мени чакъыра
Сагъынчымда янгыра
Тувгъан ата юртумну
Иссивюне сагъына
Жюнгютейни сюювюн
Юрегимде сакълайман
Яшлай оьсген элимни
Бир гюн гёрме ойлайман
Гьасиретмен эшитме
Гьайлек йырын анамны
Гьайлек йырдан башлана
Ана тили баланы
Сенден башлангъан яшлыкь
Сен къатдырдынг къанатым
Биринчилей басгъанман
Айланч ёлгъа абатым
Башлапгъы абатымны
Къоркъа туруп басгъанман
Яйгъан къулачларынгъа
Мен сени таянгъанман
Гьай гьай балам
Гьай гьай деп
Сен ягь салдынг жаныма
Сени сюювюнг синген
Мени алты саныма
Лай лай балам лай лай деп
Бешюгюмню чайкъадынг
Йылагъанда тындырдынг
Йыгъылгъанда тургъуздунг
Сагъа къайтып гелемен
Йылланы айланчындан
Сен берген иссив булан
Юрек толгъан сагъынчдан
Сенден башлангъан яшлыкъ
Сен къатдырдынг къанатым
Биринчилей басгъанман
Айлач ёлгъа абатым
Биринчи абатларым
Мен сенден башлагъанман
Дюньяны денгизине
Тувгъандокъ ташлангъанман
Йыракълагъа учгъанман
Ареклеге къачгъанман
Юртумну иссивюне
Мен бугюн таянгъанман
Сенден йыракъ эллерде
Сени билмес ерлерде
Сен сакълагъын сюювюм
Сен къутгъаргъын иссивюм
Аявлу ата юртум
Мен ахырда къайтарман
Ана топурагъымда
Ял алмагъа ята ятарман
Ана топурагъымдан
Башлыкъ ястыкъ этерсиз
Не ерде гечинсемде
Жюнгютейге элтерсиз
Атамны къырыйында
Къабур къазып гёмерсиз
Аллагьны уллу гюнюнде
Мени уьстюме гелерсиз
Магъа гъалал этерсен
Сенсиз ашагъан ашым
Ягъада къабурларда
Болсун мени сын ташым
Сагъа къайтып гелемен
Йылланы айланчындан
Сен берген иссив булан
Юрек толгъан сагъынчдан
Автор: Салимат Мугитдинова
Тамбов. 2018 год.
Экинчи къатынны юрютеген эркеклеге багъышлана
Отуз беш йыл оьмюр гечдик биз бирче
Ол йылларда нече гюн нече гече
Сени оьмюрюнг сексенлеге хармашгъан
Меникиде етмушге орталашгъан
Болгъан эди сагъа заман токъташма
Биз оьтгерген толкъунланы ойлашма
Сенчи мени башлап оьзюнг сюйдюрдюнг
Гьали энди отгъа салып гюйдюрдюнг
Бу гюн магъа уллу айып этесен
Гече болса къанчыгъынгъа гетесен
Уьстевюне мен парахат болсун деп
Телефондан бар еринг билдиресен
Сени рази этмеге болмагъанман мен бирде
Йымыртгъа биширип де билмейген болдум гечде
Опуракънычы гьатда жувупда бажармайман
Кирин эзип къояман ёлагъын тайдырмайман
Итивчю гьакъыгьатда мен бирде урмагъанман
Оьмюрюмню ичинде ишгеде чыкъмагъанман
Тикген тигивлеримни гиши гёрме ярамай
Жагьил къатын алмакъ гьакъ бир затгъада къарамай
Къатын алышдырмагъа сен плангъа салгъансан
Мени гюнагьлы этип прицелге тутгъансан
Сагъа не етишмейдеп сен магъа оьпкелейсен
Адамгъа чы сен мени бирде тенглешдирмейсен
Ашама аш ёкъму деп ашынгныда беклейсен
Сагъа незат етишмей? Авзунг сырып тур дейсен!
Бир сез айтма ярамай сен не билесендейсен
Уьйге тамчы тамаму сагъа не тарыкъдейсен
Эргишимендеп айтып сагъа ёл сен табасан
Гече уьюнге къайтмай къанчыкъ булан къаласан
Эртен уьйге къайтгъанда бетингни бузма дейсен
Жинжиракъдай айланып магъа къуллукъ этдейсен
Шулай магъа буюргъан деп къоймагъа
Бары ишни бир Аллагьгьъа салмагъа
Болмайман мен юрегимни енгмеге
Сагъа гёре болуп уьйден гетмеге
Сюймей эдим очакъ отум сёнгенни
Яшларымны юреклери дёнгенни
Яшагъанынг яшдан гёр деп айтыв бар
Бизден артыкъ кимде шулай байлыкъ бар
Тувгъанлардан тугъанланы гёргенбиз
Шу девлетге сени булан етгенбиз
Халкъ арада биз уьлгюлю уьй эдик
Бизин булан дос къардаш оьктем эди
Намуслардан биз бирде къачмагъанбыз
Къурдашланы юрегин бузмагъанбыз
Бу яшавну бир оьрю бир эниши
Оьтдюк шондан бирлешип эки гиши
Нече тюрлю отланы биз ашадыкъ
Биревгеде сыр билдирмей яшадыкъ
Кюлегенде кюледик уьй толтуруп
Йылагъанда йыладыкъ сув алдырып
Яшавумда сен магъа гюч берединг
Менчи сени гьакь юрекден сюе эдим
Бугюн магъа сен нечик арт бересен
Башдан ойлап ишинг неге гёрмейсен
Халкъ арада абурунг ойламайсан
Йыллар булан топлангъан сынавунгну
Заманында сен неге къолламайсан
Сени алдынгда уьлгюлю
Арменли Джигарханян
Жагьил къатын да алып болду
Дюньягъа аян
Виталина Цымбалюк Романовская оьзю
Аврувлу этип Арменни оьзю болду
Тюменли
Оьмюрюнгде хармашгъан артылмагъа
Заман болгъан гьайсызлыкъны ниьматындан тоймагъа
Вакътисинде ожагъынга къайтмагъа
Сен бусурман ата анадан тувгъансан
Тек гявурча яшавунгну къурасан
Менчи сени эрингмен деп тутасан
Шариатны ёлундан юрюмеге.
Бугюн досум сен неге унутасан
Гёзюнг къарап гёнгюндегин биледим
Дюньялыкъда гьали энди яшамагъа
Бизге къалгьан гюнлени
Сени булан гёнгюллешип битдирмеге сюедим
Къулакъ асып сен магъа тынгламадынг
Бир сезюмню маънасын англамадынг
Биз дослар айрылгъанда ятларда
Ювукъ болду
Къанчыкъ мурадына етип гиччи мажлис къурулду
Гьазир ашгьа бисмиллагь деп
Къатын болуп олтурду
Башынг чардай айландырып
Гьакъылынг унуттурду
Халкъгъа айып этединг
Къыдырмагъан ким ёкъдеп
Къатын этип аламы шону
Намусу бар эркек деп
Оьзюнг айтагъан сезлер
Оьзюнге оьлчевлю болду
Дос къардашны арасында
Татывсузлукъ тувулду
Бизин сюегенлени
Уллу къайгъыгъа салдынг
Юрегинде оланы
Къара гюллер орнатдынг.
Къышны гюню, боран борай бошамай,
Акъ чечекдей янашаман бу къаргъа,
Юрегимде яшнай язбаш, яшай май,
Къырыйымда, женнет къушум, сен баргъа.
Мюгьлетлери сагьатлагъа айланып,
Заман юрюй, савболлашыв ювукъда.
Сен ёл чыкъдынг, къарай-къарай артынга,
Бутум-къолум къартыллады сувукъдан.
Гетдинг, досум, къоюп мени къыш булан,
Энни къачан гёрюшербиз, билмеймен.
Сююв оту, ягъып гетген яш улан,
Сёнмесин деп Тенгиримден тилеймен.
Сенсиз гюнюм йыллар болуп гёрюне,
Дюр экенге сен, аявлум, ариде.
Ягъалагъа язбаш гелди къайтара,
Юрегимден къыш чыкъмагъан гьали де.
Кумыкский мир
Культура, история, современность
Слова, выделенные красным цветом, имеют всплывающую подсказку с переводом на русский язык
Имканлыкъланы къолдан чыгъарма тюшмей
Майсан – табиатны бешигинде юхугъа къайтгъан жан-жаныварланы, къушланы, оьсюмлюклени, демек, Ер юзюндеги бары да жанлы махлукъну тирилип янгы тюшюмлени, наслуланы гьайын этеген къыставуллу ва жаваплы вакътиси.
Язбашда заманны гьар минуту аявлу. Айтмагъа сюегеним, замансыз заманда о зат етишмей, бу зат ёкъ деп, гьава къургъакъ гелди деп кюстюнмес учун, чолалы гюнлерде чолакъ болма ярамай. Шону учун алданокъ, оьз заманында бар имканлыкълардан пайдаланып, уллу болсун – гиччи болсун дегенлей, сув гьавузларда авлакъланы, оьсюмлюклени сугъармакъ ва шолай да гьайван-малгъа ичирмек мурат булан къолланагъан сувланы тамычылатып жыйып гьазирлик гёрмеге таклиф этиле.
Белгили болгъаны йимик, бу йыл бизин республикабызда сувланы тутумлу харжламакъ учун «Таза сув» деген хас республика программаны ичинде белгиленген талапланы яшавгъа чыгъармакъ учун ишлени болжалларын йырмайлы, бир муратгъа бойсынып, оьрдеги къурумлардан пачалыкъ кёмекни талап этмеге герек бола. Неге тюгюл, ятгъан ташны тюбюнден сув акъмай.
Кюрчю салына
Белгили болгъаны йимик, бизин республикабызны авлакъларында ва бав-бахчаларында йылда бир миллион тонгъа ювукъ авлакъ ниъматланы тюшюмлери къайтарыла. Шону булан дазуланмайлы, гележекде оланы къадары н дагъы да артдырмагъа ва сан янын камиллешдирив ге айрыча тергевню бакъдырма умут этиле.
Амма гьали алдагъы совет девюрде йимик тюгюл. Гьалиги базар аралыкълар оьмюр сюреген заманда гьайванчылыкъда жынслашдырыв ва оьсюмлюкчюлюкде сайламлы урлукъланы болдурув ишлерде сабанчылагъа-авлакъчылагъа, бавчулагъа ва шолай да гьайван-мал оьсдюрегенлеге, къушчулукъ булан машгъул болагъан тайпалагъа кёп зат етишмей. Шо саялы да заманны ва харжларын асувлу къолламакъ муратда олагъа биригип гьакълашып-гьаллашып дегенлей, иш гёрюв пайдалы болур.
Гиччи топуракъ пайларын ишлетегенлер учун оланы барысына да мол тюшюмлер оьсдюрмеге, топуракъгъа къуллукъ этмеге имканлыкълар бир йимик тюгюл. Гиччи ерге оьзюнг ушатагъан бары да затны орнатма, чачма бажарылмай.
Шону гьисапгъа алып, бир йимик табии шартлар бар ерлерде картоп, къапуста яда буса памидор булан хыяр чачып оьсдюрюлеген ерлерде топлангъан сынавну генг кюйде пайдаландырма, яйма тарыкъ. Алдагъы йылларда йимик «Тюшюм», «Сайламлы урлукъланы хазнасы», «Берекетли хасилер» деген ва шолай оьзге тюрлю жамият бирлешивлени янгыдан яшавгъа къайтарывну гьайы этилсе, тас этивлеге ёл берилмес.
Демек, бирлешип иш гёрюв топуракъчылыкъ булан машгъул болагъанлагъа енгилликлер тувдура, онгайлы ва хайырлы ёлланы, къайдаланы танглама имканлыкъланы артдыра. Янгы тюшюмге кюрчю салынагъан вакътиде, къайтарывну гюнлеринде, шону гьисапгъа алып иш гёрегенлер гьёкюнмес.
Гьалиги къыйынлы девюрде топуракъда ишлемеге сюегенлеге гьар тюрлю чиновниклени, мая салывчуланы янындан четимликлер этилинегени юрекни рази къалдырмай. Шондан хантав къалмайлы, топуракъ пайланы есилери биригип иш гёрсе, оьзлени талапларын ва ихтиярларын яшавгъа чыгъарма, судларда утма рагьат болажагъын да бирев де инкар этмеге болмай.
Ишлени лап да къыставуллу вакътиси
Бавларда, юзюмлюклерде, авлакъларда дачачылагъа, топуракъ пайларын ишлетив булан машгъул болагъан оьзге тайпалагъа майсан айны ичинде этек чалып, бел бюгюп гьаракат этмеге тюше.
Ишлени лап да къыставуллу вакътиси. Бав-бахчалардагъы хасилени, оьсюмлюклени тергеп чыкъгъан сонг, бутав ва орнатыв-чачыв ишлени тамамлап, бары да агротехника къуллукъларын оьз болжалларында сан яны булан оьтгермеге таклиф этиле.
Белгили болгъаны йимик, гьавагъа иссилик гелип, гёзел ва къуванчлы язбашны гюнлеринде гюнню шавлалары топуракъны иситмеге башлайгъанда, зараллы аврувлар ва зиянлы жанлар, чёп оьсюмлюклер къутуруп гете. Шону алдын алмакъ учун, оьз заманында дарман урув ишлени оьтгермесе бажарылмай.
Алдагъы йыллар булан тенглешдиргенде бу йылны къышында къатты сувукълар кёп болмады. Шо зараллы жанланы ва аврувланы кёп болувуна туврадан-тувра болушлукъ эте. Шону гьисапгъа алып, гюзлюклер чачылгъан ерлерде, емиш бавларда тереклени гемиривчю жанлардан къорумакъ муратда алгъасавлу кюйде чаралар гёрмесе бажарылмай.
Шону гьисапгъа алып, бу йыл март айда ДР-ни Президентини таклифине гёре Дагъыстанны юрт хозяйство ва сурсат министерлигини янында хас комиссия къурулгъан. Шогъар да Дагъыстанны юрт хозяйство министрини заместители, экономика илмуланы доктору Шарип Шарипов башчылыкъ эте. Алгъа салынгъан борчланы кютмеге къыйынлыкълар тувулуна буса, озокъда, топуракъчыларыбызгъа даим оьз къазанында къайнап-инжип турмай, бавчулар, сабанчылар эсгерилген министерликни сайтындан таба ону булан байлавлукъ тутса, зарал, тас этивлер алдагъы йылларда йимик кёп болмас.
Тереклени аврувлардан сакълайгъан, олагъа гюч береген гьар тюрлю дарманлар къолланагъаны гьакъда белгили. Шоланы арасындан айырып айтсам, заралсыз болагъан препаратланы къоллама таклиф этиле.
Къайсыларын? Мисал учун айтгъанда, «Циркон» яда буса «Иммуноцитофит» ва шолай башгъалары. Биринчиси 5 литр сувгъа 1 миллилитр къошулуп онгарыла. Экинчиси 3 литр сувгъа 0,6 грам къошулуп гьазирлене.
Эсгиленген-къартайгъан, яралы тереклени ва борлаланы, емиш бёлеклени янгыртабыз-яшгъартабыз деп заманыгъызны, харжыгъызны зая этмеге сюймей бусагъыз, шоланы тамурундан чыгъарып алып тайдырып, янгыларын орнатсагъыз пайдалы болажакъ.
Язбашгъы авлакъ ишлени оьтгереген къыставуллу гюнлерде савлугъугъузгъа зарал болмасын учун, къорув алатлардан пайдаланма къаст этигиз.
Тюзлюк бойда, айрокъда Каспийск ва Магьачкъала шагьарларда яшайгъан дачаланы есилери кёп йыллыкъ ва бир йыллыкъ оьсюмлюклени сияла дан къорума болмайбыз деп кёп кант эте.
Шону учун тереклени бюрлери япыракъ ва чечек ачгъынча зараллы жанлагъа къаршы къолланагъан дарманлар булан ишлетмеге таклиф этиле.
Пайдалы насигьатлар
Бу макъалада янгы башлайгъан дачачылар, бахчачылар учун къыйматлы ва агьамиятлы насигьатлар беребиз. Бизин мурадыбыз бав-бахча учун къолланагъан участка есилерине, айрокъда янгы башлайгъанлагъа пайдалы таклифлер, насигьатлар булан оланы загьматын тынчлашдырмакъ.
Биринчилей, оьсюмлюклени кёп тюрлюлерин оьсдюрме къаст этигиз. Кёп тюрлю оьсюмлюклени оьсдюрювю булан айлана якъны, табиатны байлыкъларын къоллап, йылны гьар вакътисинде бай ва тюрлю тюшюм алмагъа боларсыз. Сизин агьлюгюзде дёрт-беш адам бар буса гьар адам башына 100 кило емишни болдурмакъ учун 4-6 сотка айырыгъыз. Мунда азындан 12-15 алма ва гьармут тереклер орнатма бола. Тереклени уллу ва орта болуп оьсегенлерин аралашып орнатмагъа герек. Шо майданда 10-12 тюрлю къумлу емишли тереклени де орнатмагъа ярай. Уллу тереклени аралары булан емиш береген уьлкю тереклени де эллиси сыяжакъ.
Тереклени орнатагъанда тюз сыдыра этебиз деп къасткъылмагъыз. Озокъда, арив гёрюне, тек оланы оьсювюне, гелимине пайдалы тюгюл. Тереклени оьсеген кююне, бутакъларына гёре бир-бирине зарал этмейген кюйде орнатмакъны гьайын этигиз.
Яш алма тереклени, аювъюзюм уьлкюлени арасы булан салыгъыз. Емиш тереклени ягъалары булан емиш уьлкюлер орнатсагъыз аз заманны ичинде зараллы жанлар, аврувлар аз болгъанны эс этежексиз. Сизге буса къол булан чёплени юлкъуп тайдырмагъа къыйын болмажакъ. Алда промышленный бавчулукъда тереклени тюбюндеги топуракъны ерли къый кюйлевючлер булан кюйлей эди. Шолай этмей, тереклени арасы булан бурчакъ, нохут ва балы бар оьсюмлюклени гёмюгюз. Алма, гьармут тереклени тюплерине салат япыракъланы, редисни, яшыл согъанны ва ийисли халталаны къоркъмай чачыгъыз. Жие тереклени тюбюнде буса петрушка ва салат чачмагъа тийишли.
Алма терекни емишин яхшы бишгинче юлкъмагъа алгъасамагъыз. Ондан чыгъагъан этилен ювукъда ерлешген тереклени емишлерине чалт бишмеге болушлукъ эте. Бахчада хасилерде сыдыра этип йылны башгъа вакътилеринде бишеген терен ва сай тамурлары булангъы гьар тюрлю оьсюмлюклени чачыгъыз. Къызыл чювюннюрню чита оьсеген хасини бою булан чачмагъа багъыйлы.
Геч бишеген овошланы сыдыраларыны арасына жиелек, самурсакъ, петрушка ва ханцоччам гёмюгюз. Шо оьсюмлюклер хасиден алагъан тюшюмню артдырагъандан къайры, аслу оьсюмлюклени аврувлардан, зараллы жанлардан къоружакъ. Агъачжиелек ни къырыйында къабакъны ва хыярны чачыгъыз.
Хыярны тез бишеген ва гюзде геч бишеген журалары ва къызыл читаны дымлы ва къуру урлукъларын бирче гёмюгюз. Оьсюмлюклени тюрлю жураларын чачып, сынав топлагъыз ва ону гьасиллерин язып юрютюгюз. Тюрлю жураланы къоллайгъанлыкъны натижасы йылдан, топуракъдан, чачыв шартлардан гьасил бола. Тез бишеген оьсюмлюклени (редис, салат, крессалат, оччам ва башгъалары) къолланмагъан топуракъгъа чача бусагъыз шо участкада экинчилей тюшюм алмагъа боласыз (памидор, гюзлюк хыяр).
Картопну алма, сари ябушгъан тереклени араларына гёммегиз. Сари ябушгъан, шолай да къарабадиржан ны, памидорну «сюймей». Сонг да алма терекни ювугъунда къоз терекни орнатмагъыз. Къоз терекден чыгъагъан химия элемент колитни емиш тереклени къурутардай кёп заралы бар. Гьар тюрлю журалы оьсюмлюклени бирче оьсдюре туруп, сынав алмагъа ярай.
Топуракъны чёбюн алывну да тюз кюйде юрютме герек. Чёп оьсюмлюклени урлугъу топуракъгъа яйылгъынча токътамагъыз. Топуракъны янгы алынгъан къый булан кюйлеме яхшы тюгюл. Етти айгъа ювукъ сакълангъан къыйны къошуп этилген кюйлевючлени къолламакъ пайдалы. Шо вакътини ичинде къыйдагъы чёп отланы урлукълары ва аврувлар гючюн тас эте.
Бав-бахчаларыгъызны топурагъын гьар йыл кюйлеме къаст этигиз. Бавчулукъда ва бахчалыкъда биз берген насигьатлагъа, таклифлеге агьамият берип гёз алгъа тутсагъыз, сизге гьар йыл бай тюшюм алмагъа тынч болажакъ.
Бары да бавчулагъа ва бахчачылагъа уьстюнлюклер, бай тюшюмлер ва онгайлыкълар ёрамагъа сюемен.
М. Багьавутдинов, юрт хозяйство илмуланы кандидаты.
Сорав: Магьачкъаланы темиркъазыкъ ва къыбла боюндагъы дачаларда, топуракъ пайларында бав жиелек ни оьсдюрме муштарлылар аз къаршылашмай. Шону чачып оьсдюрмек учун нечик къуллукъ этмеге тюше ва къайсы журалары ерли шартларда яхшы тюшюм бережек?
Ж. Басиров, Магьачкъала шагьар.
Жавап: Къыр жиелек ни журалары бизин республикабызны къыбла боюндагъы тавтюп бойлардагъы авлакъларда, агъачлыкъланы, орманлыкъланы ичинде кёп къаршылаша. Оьзюню татыву да бав жиелекникинден эсе айрыча татли.
Къыр жиелек болсун, бав жиелек болсун, ону къайсы да татли, татывлу ва адамланы савлугъу учун пайдалы авлакъ ниъмат гьисапда танывлу. Шо саялы да артдагъы йылларда бизин республикабызда яз вакътилерде ону гьар тюрлю журалары базарларда ва тюкенлерде сатывда кёп болагъаны гьис этиле.
Озокъда, бав жиелекни оьсдюрмек учун кёп къыйын тёкмеге герек бола. Биринчи талап, жиелек иссиликге ирия болуп ачылагъан-оьсеген оьсюмлюк гьисапда белгили. О саялы болма да ярай, Латин Американы Венесуэла пачалыгъында бав жиелекни гьар тюрю журалары 2 минг бийикликдеги тав этеклерде де оьсдюрюле ва этилинген къуллугъуна гёре мол тюшюмлер де бере. Бизин республикабызны тав шартларында буса жиелекни шолай бийикликде чачып оьсдюрюп тюшюм алма бажарылмай. Неге десегиз, чакъ эртенлер ва ахшамлар сувукъ бола.
Экинчилей, бав жиелекни, чакъда-чакъда сугъарып, хасилердеги дымлыгъын тас болмасын учун гьайын этмеге герек бола. Белгили болгъаны йимик, бизин республикабызны тюзлюк боюндагъы къайыр-саз къатыш топуракъ ларында еллер кёп болагъан бойларда дымлыкъны сакълама четим бола. Муна шо саялы да, бав жиелекни де картопну йимик чачып, айры-айры тюплер, сыдыралар этип оьсдюрме таклиф этиле. Чакъда-чакъда каза ура турмайлы, тюплерине ва сыдыра араларына бичен яда буса салам яйып, неде буса плёнкалар тёшеп оьсдюрсегиз, тарыкъсыз чёп отлар оьсмежек ва тез учуп гетмейли, узакъ замангъа дымлыгъы да сакъланажакъ, емишлери бишгенде ерге тийип заралланмажагъы да сизин учун пайдалы.
Сонг да, аврувлардан сакъламакъ учун бордос къошушну сув булан онгарып, бав жиелекни уьстюне тююр тутгъунча алда чачма таклиф этиле. Къомурсгъалагъа ва йылавукъ хуртлагъа къаршы хас дарманлар булан ишлетме таклиф этиле.
Гюзде тюшюмю къайтарылып битген вакътиде жиелекни хытанларын, япыракъларын къоймайлы, тюбюне тийдирип, къыркъып тайдырма тарыкъ бола.
Мен бизин бавчуларыбызгъа ва авлакъчыларыбызгъа бав жиелекни уллу болагъан «маршал», «зефир», кёп болагъан «редгонтлинт» ва язбашдан тутуп биринчи къар явгъунча тюшюм берип турагъан «орлец» деген жураларын оьсдюрме таклиф этер эдим.
Соравгъа жавапны гьазирлеген Къ. Къараев.